Czy COVID – 19 może być uznawany jako choroba zawodowa?

CHOROBA ZAWODOWA — DEFINICJA

Zgodnie z art. 2351 Kodeksu pracy (dalej również k.p.), aby określona choroba mogła zyskać przymiot „zawodowej”, musi spełnić dwa warunki:

• Musi być wymieniona w wykazie chorób zawodowych, który to wykaz stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych,
• choroba ta musi wystąpić w warunkach tzw. narażenia zawodowego, a więc musi być spowodowano działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy. Stwierdzenie wystąpienia tycz czynników musi być bezsporne lub wysoce prawdopodobne.

NA JAKIEJ PODSTAWIE COVID-19 MOŻE BYĆ UZNANY ZA CHOROBĘ ZAWODOWĄ?

Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej dnia 30 marca br. wystosowało apel, który był skierowany do Prezesa Rady Ministrów w sprawie uznawania choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 za chorobę zawodową lekarzy i dentystów. Swoją prośbę rada motywowała tym, że personel medyczny jest statystycznie dużo bardziej narażony na kontakt z wirusem SARS-CoV-2, niż inne grupy zawodowe. Dodatkowo ryzyko to jest większe z powodu braku dostępu do odpowiednich środków ochrony indywidualnej, co stanowiło duży problem w jednostkach medycznych, szczególnie na początku wprowadzenia stanu epidemii. Minister zdrowia nie uwzględnił tego postulatu. Nie oznacza to jednak, iż COVID-19 nie może zostać uznana za chorobę zawodową. W odpowiedzi na ów apel Ministerstwo Zdrowia poinformowało bowiem, iż nie widzi podstaw do zmiany prawa poprzez dopisanie w wykazie chorób zawodowych choroby COVID-19, albowiem jest to choroba zakaźna, która jako taka za zawodową może zostać uznana. 

Nie ma zatem przeszkód, aby uznać COVID-19 za chorobę zawodową, warunkiem do tego jest jednak pozytywna ocena, iż doszło do niej w warunkach narażenia zawodowego. Oceny tej dokonują odpowiednie organy na etapie postępowania o stwierdzenie choroby zawodowej.

COVID-19 JAKO CHOROBA ZAWODOWA — CZY BĘDZIE DOTYCZYŁA KAŻDEGO LEKARZA?

Czy lekarz niebędący pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy może dochodzić stwierdzenia wystąpienia choroby zawodowej? Jest to pytanie, na które trudno znaleźć jednoznaczną odpowiedź. Z jednej strony umowa – kontrakt jest rodzajem umowy o świadczenie usług i jako taka uregulowana jest w Kodeksie cywilnym. Co więcej, w relacji pomiędzy podmiotami, jakie ją zawierają, tj. lekarz – szpital co do zasady nie zachodzi charakterystyczne dla stosunku pracy podporządkowanie pracownika względem pracodawcy, zwłaszcza w odniesieniu do kwestii leczenia pacjentów. Wydawałoby się zatem, że lekarz zatrudniony na podstawie kontraktu, z racji tego, że pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy nie jest, nie może domagać się stwierdzenia u niego choroby zawodowej. 

Z drugiej jednak strony, lekarz zatrudniony na podstawie kontraktu, prowadzący działalność gospodarczą ma obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne. W ten sposób opłaca m.in. ubezpieczenie wypadkowe, z którego wypłacane są świadczenia w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej. Skoro więc istnieje obowiązek opłacania składki, czemu zatem ograniczona miałaby być możliwość korzystania przez niego z przysługujących z tego tytułu świadczeń?

W tym miejscu pojawia się kwestia zakazu dyskryminacji również z uwagi na formę zatrudnienia, do której mogłoby dojść poprzez brak uznania choroby zawodowej u lekarza, który nie świadczył pracy na podstawie stosunku pracy. Trzeba zatem pamiętać, iż są jednak argumenty przemawiające za możliwością skorzystania przez lekarza zatrudnionego na podstawie kontraktu z postępowania o stwierdzenie choroby zawodowej. Oczywiście należy liczyć się z tym, iż ostateczną decyzję w tego rodzaju sytuacji będzie podejmował sąd. 

JAKIE ŚWIADCZENIA MOŻNA UZYSKAĆ W RAZIE STWIERDZENIA CHOROBY ZAWODOWEJ, np. COVID – 19?

Pracownikowi, który uzyskał prawomocną decyzję stwierdzającą chorobę zawodową oraz który na skutek tej choroby stał się niezdolny do pracy lub u którego powstał uszczerbek na zdrowiu, przysługują świadczenia pieniężne. 

Katalog tych świadczeń wskazany został w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, potocznie określanej jako ustawa wypadkowa. Zgodnie z jej art. 6 będą to:

• Zasiłek chorobowy,
• świadczenie rehabilitacyjne,
• zasiłek wyrównawczy,
• jednorazowe odszkodowanie,
• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• renta szkoleniowa,
• dodatek pielęgnacyjny,
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą,
• w przypadku śmierci pracownika, która została spowodowana chorobą zawodową, członkom rodziny zmarłego przysługuje — jednorazowe odszkodowanie, renta oraz dodatek do renty rodzinnej.

Powyższe świadczenia wypłacane są przez ZUS ze środków z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Co ważne, osoba prowadząca działalność gospodarczą nie może w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej posiadać zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Świadczenia nie będą wówczas przysługiwały.

MOŻLIWOŚĆ WYSTĄPIENIA O ROSZCZENIA ODSZKODOWAWCZE

Co w sytuacji, gdy otrzymane z ZUS świadczenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich potrzebnych wydatków związanych z leczeniem, rehabilitacją, opieką? Czy istnieje możliwość wystąpienia do pracodawcy z roszczeniem uzupełniającym?

Pracownikowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze, tzw. uzupełniające przeciwko pracodawcy. Odpowiedzialność pracodawcy będzie opierała się w tym względzie na przesłankach odpowiedzialności deliktowej uregulowanej w Kodeksie cywilnym. Należy jednak zastrzec, iż w tym przypadku to na pracowniku spoczywać będzie ciężar dowodu wykazania wystąpienia po stronie pracodawcy wszystkich przesłanek jego odpowiedzialności. Co więcej, z roszczeniem tym pracownik może wystąpić dopiero po przeprowadzeniu procedury uzyskania świadczenia wypadkowego.

Należy jednak pamiętać, aby pilnować 3-letniego okresu przedawnienia roszczeń, licząc początek biegu terminu przedawnienia od momentu powzięcia wiedzy o pozytywnym wyniku testu.