Nowe rozporządzenie w sprawie BHP przy urządzeniach elektrycznych.

26 marca 2020 roku wchodzi w życie Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych. Zastąpi ono rozporządzenie z 2013 r.

Czego dotyczy nowe rozporządzenie?

Przepisy określają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, które odnoszą się do wszystkich trzech grup urządzeń energetycznych:

  • G-1 elektroenergetycznych,
  • G-2 cieplnych,
  • G-3 gazowych,

ale również wymagania specyficzne, które odnoszą się do każdej z grup urządzeń energetycznych (urządzenia, instalacje i sieci, w rozumieniu przepisów prawa energetycznego, stosowane w technicznych procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw lub energii ? § 2 pkt. 2 Rozporządzenia).

Celem zmiany przepisów było przede wszystkim ujednolicenie definicji pojęć, opracowanie jasnych kryteriów tworzenia zasad eksploatacji urządzeń energetycznych, a także wprowadzenie wytycznych dotyczących organizacji prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych.

Obecne przepisy doprecyzowały i ujednoliciły definicję urządzeń energetycznych. Dotychczasowa definicja nie zawsze pozwalała na jasne rozgraniczenie pojęcia urządzenia energetycznego od odbiornika energii, co skutkowało częstym brakiem lub opracowaniem nieprawidłowych instrukcji eksploatacji urządzeń. Nowe przepisy kładą nacisk na konieczność wyposażenia każdego urządzenia energetycznego w instrukcję eksploatacji, w której musi się znaleźć: charakterystyka urządzenia, opis układów, sygnalizacji i sterowań, opis sposobu działania maszyny, możliwe zagrożenia dla człowieka i środowiska, postępowanie w sytuacji wystąpienia awarii, a także wskazówki dotyczące serwisowania oraz zalecane środki ochrony.

W nowym Rozporządzeniu rozwinięto i uszczegółowiono definicję prac eksploatacyjnych jako prac wykonywanych przy urządzeniach energetycznych z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i wymagań ochrony środowiska w zakresie:

  • obsługi, mających wpływ na zmiany parametrów pracy obsługiwanych urządzeń energetycznych,
  • konserwacji, związanych z zabezpieczeniem i utrzymaniem wymaganego stanu technicznego urządzeń energetycznych,
  • remontów urządzeń energetycznych związanych z usuwaniem usterek i awarii, w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego,
  • montażu, niezbędnych do instalowania i przyłączania urządzeń energetycznych,
  • kontrolno-pomiarowym, niezbędnych do dokonania oceny stanu technicznego, parametrów eksploatacyjnych, jakości regulacji i sprawności energetycznej urządzeń energetycznych.

Funkcje osób pracujących przy urządzeniach energetycznych

Obecne przepisy wzbogacono również o nowe definicje osób funkcyjnych występujących w strukturze organizacji bezpiecznej pracy w energetyce:

  • osoba uprawniona (osoba posiadająca kwalifikacje potwierdzone na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. ? Prawo energetyczne),
  • osoba upoważniona (osoba uprawniona, wyznaczona pisemnie przez pracodawcę do wykonywania określonych przez niego czynności lub prac eksploatacyjnych),
  • poleceniodawca (osoba upoważniona, wyznaczona przez pracodawcę do wydawania poleceń pisemnych, posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru),
  • koordynujący (osoba upoważniona, wyznaczona przez poleceniodawcę do koordynacji prac określonych w poleceniu pisemnym, związanych z ruchem urządzeń energetycznych, posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru),
  • dopuszczający (osoba upoważniona, wyznaczona przez poleceniodawcę i upoważniona przez pracodawcę do wykonywania czynności związanych z dopuszczeniem do prac eksploatacyjnych w zakresie przygotowania, przekazania i likwidacji strefy pracy oraz zakończenia pracy, posiadająca ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji),
  • kierujący zespołem (osoba upoważniona, wyznaczona przez poleceniodawcę do kierowania zespołem, posiadająca umiejętności zawodowe w zakresie wykonywanej pracy oraz ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji).

W nowym przepisach określono sytuacje, kiedy możliwe będzie dopuszczenie do wykonywania prac pomocniczych przy urządzeniach energetycznych (prace niebędące pracami eksploatacyjnymi, do których zalicza się w szczególności prace: budowlane, malarskie, porządkowe, pielęgnacyjne, transportowe oraz związane z obsługą sprzętu zmechanizowanego ? § 2 pkt 4 Rozporządzenia), które nie są pracami eksploatacyjnymi, i do wykonywania, których nie jest konieczne posiadanie kwalifikacji. Konieczność zmian wynikała z faktu, iż dotychczas cały zespół pracowników wykonujących prace przy urządzeniach energetycznych wraz z osobami wykonującymi prace pomocnicze, musiał być kwalifikowany i upoważniony. Obecne Rozporządzenie jasno wskazuje, że Pracodawca dopuszcza do wykonywania prac eksploatacyjnych przy urządzeniach energetycznych osoby niebędące osobami uprawnionymi:

  • w celu przyuczenia do zawodu z uwzględnieniem przepisów w sprawie zatrudnienia młodocianych,
  • reprezentujące organy nadzoru,
  • prowadzące specjalistyczne prace serwisowe ? wyłącznie pod nadzorem osoby upoważnionej.

Przeprowadzone przez Państwową Inspekcję Pracy kontrole wskazały również na nieprawidłowości związane ze stosowaniem sprzętu do uziemiania lub zwierania oraz sprzętu izolacyjnego bez ważnych prób okresowych. Stąd też nowe przepisy zostały wzbogacone o zapisy w zakresie wymagań dotyczących zasad gospodarki oraz użytkowania sprzętu do uziemiania lub zwierania oraz sprzętu elektroizolacyjnego.

W tym zakresie obecne przepisy jasno wskazują, że przed przystąpieniem do wykonywania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych odłączonych od napięcia:

  • stosuje się zabezpieczenie przed przypadkowym lub celowym załączeniem napięcia w sposób określony w instrukcji eksploatacji,
  • oznacza się w sposób widoczny wszystkie miejsca odłączenia,
  • sprawdza się, czy nie występuje napięcie na odłączonych urządzeniach,
  • uziemia się odłączone urządzenia, jeżeli wymaga tego technologia prac,
  • oznacza się strefę pracy znakami bezpieczeństwa.

Uziemienie urządzeń należy zlokalizować w taki sposób, aby praca była wykonywana w strefie ograniczonej uziemieniami oraz co najmniej jedno uziemienie było widoczne z miejsca wykonywania pracy. Trzeba jednak pamiętać o zastrzeżeniu, że prace eksploatacyjne przy urządzeniach elektroenergetycznych mogą być wykonywane przy wyłączonym napięciu.

Jeżeli natomiast nie będzie możliwe uziemienie urządzeń, trzeba będzie zastosować inne dodatkowe środki techniczne lub organizacyjne, które zapewnią bezpieczeństwo prowadzenia prac.

Ponadto, nowe przepisy określiły zasady bezpiecznego prowadzenia prac eksploatacyjnych związanych z dostarczeniem lub magazynowaniem paliw oraz pracami:

  • w pomieszczeniach zamkniętych (np. zbiornikach lub kanałach),
  • przy sieciach ciepłowniczych,
  • przy rurociągach, turbinach wodnych i podwodnych urządzeniach hydrotechnicznych,
  • w kanałach, kotłach, rurociągach sieci ciepłowniczej i zbiornikach,
  • w gazociągach, instalacjach i zbiornikach wodoru oraz elektrolizerach wody.

Rozporządzenie reguluje również procedurę zlecania i przygotowania do wykonywania prac z urządzeniami energetycznymi. Pracę przy urządzeniach energetycznych mogą wykonywać jedynie osoby upoważnione lub uprawnione do jego obsługi. Upoważnienie musi być dokonane na piśmie ze wskazaniem nie tylko osoby, która otrzymuje prawo do pracy z urządzeniem, ale również zakresu tej pracy oraz terminu, na jaki zostało ono udzielone.

Nowe rozporządzenie pozwała na:

  • odpowiedni dobór pod względem ilości i kwalifikacji członków zespołów osobowych wykonujących prace przy urządzeniach i instalacjach,
  • zapewnienie odpowiedniego nadzoru nad wykonywaniem prac,
  • Lepsze przygotowanie i uporządkowanie miejsca pracy przed i po jej wykonaniu.

W konsekwencji przestrzeganie wymogów określonych w nowym Rozporządzeniu pozwoli na podwyższenie poziomu bezpieczeństwa.